राष्ट्रीय ग्रामीण जीवानोन्नती अभियान ओळख ( NATIONAL RURAL LIVELIHOOD MISSION IN MARATHI )

 स्वर्णजयंती ग्राम स्वरोजगार  रोजगार  योजना (SwarnJaynti Gram Swarojgaar Yojana ) हि ग्रामीण विकास मंत्रालयाची गरिबी निर्मुलनासाठी मुख्य योजना होती ,हि योजना 1999 मध्ये सुरु करण्यात आली होती . या योजनेची प्रभावी अंमलबजावणी न झाल्याने या  आर्थिक वर्ष 2010-11 मध्ये या योजेनेचे रुपांतर राष्ट्रीय ग्रामीण जीवानोन्नती अभियानात करण्यात आले .

    स्वर्णजयंती ग्राम स्वरोजगार  रोजगार  योजनेत २०१०पर्यंत निर्धारित केलेल्या लक्ष्यापैकी फक्त २५ दशलक्ष लोकांचा समावेश बचत गटात करता आला होता व या पैकी फक्त  22 % लोकांनाच बँक मार्फत कर्ज पुरवठा करण्यात आला होता . वेगवेगळ्या अभ्यासातुन् असे निर्देशनास आले होते कि बचत गटांची स्थापना होतेय मात्र त्यांना कर्ज पुरवठा होत नाहीये ,या समस्येचा अभ्यास करण्यासाठी प्रा. राधाकृष्णा  यांच्या अध्यक्षतेखाली समिती नेमण्यात आली होती या समितीने "LIVELIHOODS APPROACH " ची शिफारस केली ,त्यामुळे या योजनेचा चेहरामोहराच बदलला . याच योजनेचा एक भाग म्हणून ग्रामीण तरुणांना कौशल्य शिक्षण देण्यासाठी दीन दयाळ उपाध्याय ग्रामीण कौशल्य  योजनेचा समावेश राष्ट्रीय ग्रामीण जीवानोन्नती अभियानात करण्यात आला आहे.

अभियानाचे उद्दिष्ट

गरीब गरीबीतून बाहेर पडू शकतो. त्यासाठी त्यास आवश्यृक सहाय्य दिले पाहिजे या विश्वासातून दारिद्रय निर्मूलन करण्या‍साठी ग्रामीण गरीबांना एकत्र आणुन, त्यांच्या सक्षम संस्था उभारणे (गरीब वंचित महिलांचा समावेश स्वंयसहाय्यता गटामध्ये, करणे) सदर संस्थाषमार्फत गरीबांना एकत्रित करून, त्यांच्या संस्थाची क्षमता वृद्धी व कौशल्या वृध्दी‍ करणे, वित्तीय सेवा पुरवणे आणि शाश्वत उपजीविकेची साधने उपलब्ध करुन देऊन त्यांना दारिद्रयाच्या बाहेर येण्यासाठी मदत करणे हे अभियानाचे प्रमुख उदिष्ट आहे.

अभियानाचा गाभा:-

ग्रामीण भागातील गरीब व जोखीमप्रवण कुटुंबांना समृध्द, आत्मसन्मानाचे व सुरक्षित जीवन जगता यावे यासाठी त्यांच्या् सर्व समावेशक, लोकशाही तत्वावर आधारित स्वयंचलीत समुदाय संस्थांची निर्मिती करुन त्यांचे अधिकार व हक्क, विविध वित्तीय सेवा तसेच शाश्वत उपजीविकेच्या संधी प्राप्त न होण्याच्या दृष्टीने  पोषक वातावरणाची निर्मीती करण्यासाठी एक समर्पित व संवेदनशील संस्था निर्माण करणे यासाठी राज्य, जिल्हा व तालूका स्तरावर उमेद अभियानातील त्रिस्तरीय रचना तयार केली आहे. लातूर जिल्ह्यात उमेद अभियानाची सुरूवात – सन 2018-19 या आर्थिक वर्षात Intensive कार्यपध्दतीमध्ये लातूर जिल्हा्तील 10 तालूक्याचा समावेश झाला आहे.

अभियानाचे प्रमुख घटक:-

सामाजिक समावेशन – ग्रामीण भागातील गरीबातील गरीब कुटुंबापर्यंत पोहचुन, त्या कुटुंबातील किमान एक महिलेचा स्वंगयसहाय्यता गटामध्ये समावेश, करणे स्थापित गटांचे ग्राम संघ व प्रभागसंघ संस्थास बांधणी करणे गरीबांच्या् संस्थांचे बळकटीकरण- गरीबांची व त्यांच्या संस्थेची वृध्दी व कौशल्यी वृध्दीच करणे यासाठी समुदाय संसाधन व्यक्तीच्या सहाय्याने गरजेनूसार प्रशिक्षण देणे व क्षमता वृद्धी करणे.. आर्थिक समावेशन – स्वथयंसहायता गट, ग्रामसंघ, प्रभागसंघ इत्यादी माध्यामातून शासन व बँकामार्फत, गरीब कुटुंबांना जीवनमान उंचावणे, उदयोग व व्यगवसाय वाढविण्याधसाठी गरजेनूसार अर्थसाहय उपलब्ध करुन देणे. शाश्वात उपजीविका- गरीब कुटुंबांचे आर्थिक उत्परन्नर वार्षिक किमान रू. 1 लाख करण्यानच्याी उद्धेशाने रोजगार व स्वतयंरोजगार संधी उपलब्धय करून देणे, तसेच गरीबांचे जीवनमान उंचाविण्यासाठी मार्गदर्शन करणे. अभियानाची मुल्येा– प्रमाणिकपणा, उत्त‍रदायित्वी, पारदर्शकता, संवेदनशिलता. अभियानाची व्यापक दृष्टीन (Vision)– समन्याषयी, लिंग समभावाचे मुल्यच जपणा-या प्रगतीशील महाराष्ट्रा ची निर्मीती, जिथे सर्व नागरिक सुरक्षित सन्मानाने  आणि संपन्नतेचे जीवन जगतील.

कार्यपध्दती गामीण भागातील गावामध्येस समुदाय संसाधन व्यक्ती वर्धिनी  (5 वर्धिनी -1 टीम) मार्फत 15 दिवस गावफेरीच्या माध्यममातून गावप्रवेश केला जातो. वंचित कुटुंबातील महिलांचे स्वयंसहायता  गट स्थापन केले जातात. स्थापित गटांना सक्षम व बळकटीकरण करणे, उर्वरित गरीब कुटुंबांचा समावेश स्वयंसहायता गटात करणे. यासारखी कामे गावातील (CRP) गट प्रेरिका यांच्या सहाय्याने केली जातात. यामध्येा स्थापित गट आठवडी बैठक घेतात, तसेच दशसुत्रीचे पालन करणारे असतात. वंचित कुटुंबांना अर्थिक व समाजिक दृष्टीया सक्षम करणे, तसेच स्व विकास ते गाव विकास या संकल्पकनेतून गावातील विविध प्रश्नव सोडविण्याससाठी ग्रामसंघाची स्थापना केली जाते. ग्रामीण भागात गावपातळीवर विविध समुदाय संसाधन व्यकक्तीयमार्फत कामे केली जातात. समुदाय संसाधन व्याक्ती मार्फत स्वयंसाहायता गटांना विविध सेवा पुरवण्या.साठी आर्थिक साक्षरता सखी, MIP सखी, बॅक सखी, कृषी सखी, पशुसखी इत्यावदीची निवड करण्यात येते . त्यांना सर्वतोपरी मार्गदर्शन करण्या साठी स्वंतंत्र तालूका कक्ष असतो . जिल्हा स्तरावर  मा. मुख्यय कार्यकारी अधिकारी जिल्हा परिषद तथा अभियान संचालक व प्रकल्पि संचालक जिल्हा ग्रामविकास यंत्रणा तथा अभियान सहसंचालक यांच्या मार्गदर्शन व संनियत्रणाखाली जिल्हा कक्षाचे जिल्हायस्तरावर (DMM&LIV, DM-IBCB, FI, MIS&ME, OS & procument, MIS, Marketing) जिल्हा व्यवस्थापक कार्यरत असतात. अंमलबजावणी यंत्रणा  स्त्रोत : https://aajeevika.gov.in/en/content/support-structure कार्यपद्धती https://aajeevika.gov.in/en/content/support-structure

पुढच्या लेखात बचत गटाविषयी सविस्तर माहिती घेवू , BLOG ला follow करा ,तुमच्या काही सूचना असतील तर comment बॉक्स मध्ये  टाका 

महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी अधिनियम आणि ग्रामीण विकास

भारत कृषिप्रधान राष्ट्र आहे. भारताच्या एकुण स्थुल अंतर्गत उत्पादनात शेतीचे प्रमाण फक्त 13.09% असेल तरी 57.00% नागरीक हे ग्रामीण भागात राहतात व शेतीवर अवलंबून आहेत. वाढत्या लोकसंख्येमुळे शेतीवर ही ताण येऊ लागला आहे. शेतजमिनीचा धारण आकार कमी–कमी होत आहे. त्यामुळे ग्रामीण भागात छुपी बेकारी व हंगामी बेकारी मोठ्या प्रमाणात आढळते. बेकारीने त्रस्त व्यक्ती शहराकडे स्थलांतर करतांना आढळतात परंतु ग्रामीण भागातील असे व्यक्ती अकुशल मजुर असतात. त्यामुळे त्यांना शहरात ही योग्य तो रोजगार मिळवण्यात अडचण येते. या सर्वावर उपाय म्हणून भारत सरकारने महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी कायदा (2005)अंमलात आणला. या कायद्याद्वारे ग्रामीण क्षेत्रातील प्रत्येक प्रौढ व्यक्तिला, ज्याने कामासाठी अर्ज केला आहे, 15 दिवसांत स्थानिक सार्वजनिक कामांमध्ये काम दिले जाईल.जर काम देण्यात आला नाही, तर बेरोजगारी भत्ता द्यावा लागेल.प्रत्येक कुटुंबाला दरवर्षी 100 दिवसांच्या कामाची हमी देण्यात आली आहे.

या कायद्याचा मुख्य उद्देश ग्रामीण कुटुंबांना गरिबी आणि भुकेपासून वाचवण्याचा आहे. रोजगार हमीव्दारे अनेक अन्य उद्देश पुर्ण होऊ शकतात, जसे की उत्पादक मालमत्तेची निर्मिती पर्यावरण सुरक्षा, महिलांचे सक्षमीकरण, ग्रामीण–शहरी स्थलांतराचे प्रमाण कमी करणे ,, सामाजिक समतेला प्रोत्साहन इत्यादी यासाठी रोजगार हमी आर्थिक आणि सामाजिक बदल घडवून आणण्यासाठी एक संधी देखील आहे.

                या कायद्याने सामाजिक–आर्थिक विकासाची संधी निर्माण केली असली तरी या योजनेची अंमलबजावणी योग्य मार्गाने होणे महत्वाचे आहे. या कायद्यान्वये सुरू असलेल्या विविध कामांमध्ये भ्रष्टाचाराच्या बातम्या येत होत्या त्यांचे प्रमाण आता कमी झाले आहे. काही ठिकाणी या योजनेची अंमलबजावणी होतांना दिसत नाही. या कायद्याअंतर्गत होणाऱ्या कामांमुळे गावाचा विकास होणे आवश्यक आहे. निव्वळ रोजगाराच्या नावाखाली उपयोग शुन्य कामे होत राहिली तर ही योजना निरर्थक ठरेल. या कायद्यामुळे ग्रामीण अकुशल मजुरांची बेरोजगारी दुर होणे तसेच त्यांची सामाजिक – आर्थिक स्थिती सुधारणे अपेक्षित आहे. विशेषत: कृषि क्षेत्रातील रोजगार व हंगामी स्वरूपाचा असतो. त्यामुळे मंदीच्या काळात / हंगाम व्यतिरिक्तच्या काळात मजुरांना फायदा होतो. भुमिहीन तसेच अल्पभुधारक शेतकऱ्यांनाही याचा लाभ होतो. शेतीची कामे संपल्यानंतर इतर काळात ते या कायद्यान्वये रोजगार मिळवू शकतील. एकंदरीतच ही योजना कल्याणकारी स्वरूपाची आहे.

या योजनेविषयी अधिक माहिती

महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी अधिनियम आणि ग्रामीण विकास या पुस्तकात मिळेल ,हे पुस्तक amazon वर उपलब्ध आसुन खाली लिंक दिली आहे 

https://www.amazon.in/MAHATMA-RASHTRIY-GRAMEEN-ADHINIYAM-.

हि योजना लोकसहभागावर आधारित असून त्यातच या योजनेचे यश आहे, या योजनेचे लाभार्थीच या योजनेचे चालक आहे त्यांच्याशिवाय हि योजना अपुर्ण आहे .

.

NET/ SET in Social Work in Marathi ( NET/ SET समाजकार्य मार्गदर्शन मालिका भाग १ )

  नमस्कार मित्रांनो ,

                    26 सप्टेंबर 2021 रोजी घेण्यात येणाऱ्या SET परीक्षेबाबत ची सूचना https://setexam.unipune.ac.in या website वर उपलब्ध झाली आहे . या परीक्षेसाठी अर्ज करण्याची मुदत  10 जून 2021 आहे .

परीक्षेची योजना

अ) SET परीक्षा ऑब्जेक्टिव्ह मोडमध्ये घेण्यात येईल. चाचणीमध्ये दोन पेपर असतील. दोन्ही पेपर फक्त वस्तुनिष्ठ ( बहुपर्यायी ) प्रश्न असतील आणि परीक्षा दिवशी दोन वेगवेगळ्या सत्रात परंतु  break न घेता     आयोजित केली जाईल:

---

सत्र   पेपर               बहुपर्यायी               गुण                                   कालावधी       

---

                           

प्रथम     I                 अनिवार्य 50           50 x 2 =100 1 तास (सकाळी 9.00 ते सकाळी 11.00)

---

द्वितीय II 100 अनिवार्य .                         100 x 2 = 200      2 तास (सकाळी 11.30 ते रात्री 01.30)

---

पेपर I :

पेपर I म्हणजे  शिक्षकी अभियोग्यता आणि संशोधन वृत्ती ची  चाचणी  , यात शिक्षकी अभियोग्यतेवर आधारित प्रश्न विचारले जातात यात प्रमुक्ळ्याने अध्ययन आणि अध्यापन या विषयी प्रश्न असतात , संधोधन वृत्ती वर प्रश्न असतात , चालू घडमोडी,  अंकगणित आणि सामान्य ज्ञान यावरही प्रश्न असतात या पेपर मध्ये अनेक विद्यार्थ्यांना खूप कमी मार्क्स मिळतात कारण या विषयची तयारी त्यांनी योग्य प्रकारे केलेली नसते , खरेतर यात चागले गुण मिळण्याची संधी आहे आणि नेमके या पेपर मध्ये कमी गुण मिळाल्याने पेपर 2 मध्ये चांगले गुण मिळूनही सरासरी मेरीट मध्ये येण्याची संधी हुकते आणि १-2 मार्कांनी SET ची पात्रता परीक्षा राहून जाते. पेपर I करता माझ्या अनुभवानुसार सर्वाधिक उपयुक्त पुस्तक म्हणजे विद्या भारती प्रकाशनाचे NET-SET मार्गदर्शक पुढील लिंक वर क्लिक करून तुम्ही ते पाहू शकता   

Vidyabhartee Revised NTA/UGC SET/NET Paper-1 New 2019 Pattern Paperback – 1 January 2019 

हे पुस्तक पेपर I साठी अतिशय उपयुक्त आहे ,पेपर I मध्ये विचारल्या जाणाऱ्या सर्व प्रकारच्या घटकावर आधारित प्रश्न उपलब्ध आहेत.

Lets Speak English - Listening Skill blog 2

                     ज्यांनी   Lets Speak English च्या Series अंतर्गत पहिला blog वाचला, story ऐकली आणि स्वत: ची Listening skill वाढवली आणि विचारलेल्या प्रश्नांची उत्तरे दिली अश्या सर्व विद्यार्थ्यांचे अभिनंदन . आज  Lets Speak  English अंतर्गत Listening Skill  वर blog 2 प्रकाशित करत आहे . प्रत्येक skill म्हणजे Listening-Speaking-Reading- Writing साठी  10  लेख blog प्रकाशित करणार आहे त्यामुळे ज्यांनी पहिला blog वाचला  नसेल त्यांनी सर्वप्रथम   https://bhushanrajput.blogspot.com/2021/05/lets-speak-in-english.html    वर click करावी आणि पहिला blog वाचवा . आजच्या blog मध्ये आपण Listening skill  वरच भर देणार आहोत , आजच्या blog   मध्ये   मागच्या episode  दिलेली story पुढे नेत आहोत.

आज खाली दिलेल्या Link  वर click करा आणि story  ऐका आणि विचारलेल्या प्रश्नाची उत्तरे द्या 

                       https://www.spreaker.com/episode/44869598

Fill in the blanks with correct words

1. Ramesh allows .................. to come with him.

2. The forest on the outskirt of the village was ....................

3. Rima find the direction in the dark forest because of ................... alphabets on the T-shirt of golu.

4. The Banyan tree was ............................

5. Ramesh lights the...........................

Lets speak in English

 Good morning All,

                         I am really happy with your responses, It shows that I have chosen the right topic. Let's get started.....

• कोणतीही भाषा शिकण्यासाठी  4  कौशल्यांची गरज असते .
• हि 4 कौशल्य क्रमानुसार शिकावे लागतात 1. LISTENIG 2. SPEAKING 3. READING 4. WRITING
• ENGLISH भाषा शिकताना आपला हा क्रम चुकतो कारण आपण सुरवात वाचण्या पासून करतो , फक्त A-Z alphbets  आपण एकतो आणि नंतर बोलतो मात्र जेव्हा वाक्य बोलण्याची वेल येते तेव्हा आपण वाचन करतो .
• ENGLISH भाषा बोलता न येण्याचे कारण म्हणजे आपण ENGLISH भाषेत जास्त काही ऐकत (listen) नाही .
• ENGLISH भाषेत जास्त काही न ऐकल्यामुळे,आपल्याला ते या भाषेच उच्चार आणि वाक्याचे प्रकार कळत नाहीत . उदा. आपण मराठी किंवा अहिराणी किंवा आपली मातृभाषा लहानपणापासुन ऐकत असतो त्यामुळे विविध वाक्य, बोलण्याची तऱ्हा म्हजे आरोह-अवरोह, चेहऱ्यावरील हावभाव यांचे आपण निरीक्षण करत असतो त्यामुळे जेव्हा आपण एखादे वाक्य बोलतो तर ते आपण ऐकलेल्या वाक्यांची पुनरावृत्ती असते, त्यावेळी अआप्न grammar चा विचार करत नाही.
• ENGLISH  हि आपली मातृभाषा नाही त्यामुळे ENGLISH  भाषेतील वाक्य आपल्या कानावर पडत नाहीत आणि आपण ENGLISH  बोलण्यात कमी पडतो,
• या Blog वर visit करणारे सर्व वाचक किमान  हे 12 वी उत्तीर्ण  आहेत व त्यांना grammar ची ओळख आहे हे गृहीत धरून आपण English  भाषेत बोलणे शिकणार आहोत .
• या पद्धतीचा क्रम भाषा शास्त्राच्या  नियमानुसार आहे म्हणजेच 1. LISTENIG 2. SPEAKING 3. READING 4. WRITING
• या क्रमानुसार आपण सराव करून घेणार आहोत  सुरवातीला प्रत्येक कौशल्याचे 10  वेळा सराव करणार आहोत .
• 10 वेळा सराव म्हणजे 10 post  प्रत्येक कौशल्यावर असतील , तसेच तुम्हाला या कौशल्याच्या सरावासाठी किमान 5-10 मिनिट्स द्यावे लागतील 

आज अक्षय तृतीया आहे आणि तुमच्या जीवनात अक्षय असणारे एक गोष्ट असते ती म्हणजे ज्ञान , तर चला आज आपण Listening Skill शिकुया, चांगला श्रोता चांगला वक्ता असतो ,म्हणून आज मी तुम्हाला English भाषेतील एक short sotry सांगणार आहे 

Story ऐकण्यासाठी लिंक खाली देत आहे

                           https://www.spreaker.com/show/bhushan-rajputs-podcast

या लिंक वर तुम्हाला ऐकता येईल 

 सर्वांनी Story ऐकली असेलच  आता वेळआहे तुम्ही किती मनापासुन story ऐकली आहे ते तपासण्याची 

खाली दिलेल्या रिकाम्या जागी योग्य शब्द भरायचे आहेत. तुम्ही तुमची उत्तरे comment BOX मध्ये type  करू शकता 

Assignment 1: complete the sentece with correct word

1. Once there was a village called ...............................

2.Rima was a cute girl studying in the ....................... class.

3.Rima thought the............................. must be the friend of her father.

4. Ramesh gave ..................... to Ramesh.

5. Sujata was .............................. of Dinesh.

solve the above questions and answer in the comment box.

English-Marathi-English ( चला English मध्ये बोलुया ) (Lets speak in English)

 नमस्कार मित्रांनो ,

मी मागील ७ वर्षापासुन English या विषयाचे अध्यापन करत आहे, या दरम्यान मी जे अनुभवले त्या वरून मी  English  शिकवण्याची व शिकण्याची वेगळी  पद्धत  मी वापरणार आहे ,ही वेगळी पद्धत माझ्या अनुभवातुन तयार केली आहे. विद्यार्थ्यांना मध्ये  English ची भीती असण्याचे मुख्य 2 कारणे पुढील प्रमाणे 

1. विद्यार्थ्यांना English Grammar चे सर्व नियम माहिती असतात मात्र त्यांना Sentence तयार करता येत नाही उदा.  Subject + Verb1 + Object हे सूत्र Simple Present tense चे आहे हे माहिती असते मात्र ते 2-4   sentence पेक्षा जास्त वाक्य तयार करू शकत नाहीत ,आणि हि 2-4 वाक्य पुढील प्रमाणे असतात .  

•       I am a boy 
•       She is a teacher.
•     He is a sport person
• They are policemen.            

 2.   विद्यार्थी दैनंदिन जीवनात  English भाषेतील अनेक शब्द वापरतात मात्र त्या English शब्दांचा वाक्यात उपयोग करू शकत नाहीत .

उदा. Bike, Electricity, Motor, Car, Driving, Swap, Break, Visit, Show, Programme, Rally, Application, writing, Book, Chatting, Observe, Entry, exit, speaker, gift, Suddenly , accident , hotel, Restaurant , Theater, Ticket, Bridge, share  या सारखे अनेक शब्द आपण दैनंदिन जीवनात वापरत असतोच म्हणजेच दैनंदिन जीवनात वापरत येणारे अनेक शब्द English  असतात आणि आपण ते सहज वापरतो, बरोबर ना? परंतु हेच शब्द English वाक्यात वापरायला सांगितले तर......

वर दिलेल्या GIF सारखी प्रतिक्रिया असते, फसलो मी आता 😱😱😱 कारण आपल्याला English Grammar चे नियम माहिती असतात मात्र ते आपण कधी वापरत नाही, परीक्षा झाली कि विसरून जातो  कि आपण English Grammar शिकलो आहोत. 

मला सांगा कि एका माणसाने नवीन कार विकत घेतली आणि कार कशी चालवायची याचे पुस्तक विकत घेतले आणि सर्व नियम पाठ केले  आणि त्याने कार चालवायला सुरवात केली तर काय होईल ?

 जे वरच्या चित्रात दिसत आहे तेच आपल होत आपण नियम वाचतो मात्र ते वापरत नाहीत जसे कि कार चालवायची सगळी माहिती आहे मात्र कार कधीच चालवली नाही ,तसच grammar माहिती आहे मात्र English बोलतांना भीती वाटते, काहीच आठवत नाही,नियम विसरतो, शब्द सुचत नाहीत मग 30 दिवसात Soken English शिकवणारे class तुम्ही join करता तेथे जाऊन पुन्हा English Grammar शिकता ,तुम्हाला नियम पाठ करायला सांगितले जाते आणि पाचवीला शिकलेले वाक्य पुन्हा शिकवले जातात I am a boy, I eat a apple, She sing a song , etc..........

आपली प्रतिक्रिया हीच असते काहीतरी नवीन सांगा जे मला माहित नाही ,कारण  आपला उद्देश English बोलन असतो ,grammar शिकणे नाही. grammar महत्वाचे नाही असे मी म्हणत नाहीये.

एका प्रश्नाचे उत्तर तुम्ही दिले तर तुम्हाला मी काय सांगु इच्छितो ते कळेल.

प्रश्न : तुम्ही मराठी भाषेचे व्याकरण (grammar) अगोदर शिकलात कि मराठी भाषा अगोदर बोललात ?

विचार करा जर आपण आपण मराठी भाषा किंवा आपली मातृभाषा व्याकरण माहिती नसताना बोलू शकतो तर English का नाही?

या वर विचार करा , तुमचे प्रश्न मला  comment box मध्ये टाका ,English बोलणे शिकायचे असेल तर blog follow करा म्हणजे तुम्हाला या विषयावरील post चे notification येईल . माझा विश्वास आहे कि या नवीन पद्धतीने तुम्ही English मध्ये नक्कीच बोलता येईल 

भेटूया पुढच्या blog मध्ये तो पर्यंत स्वत: ची काळजी घ्या ,कोरोना पासून दुर राहा 👍👍👍👍

10,000 तास सिद्धांत

10,000 तास यशप्राप्तीचे ....... 

Gladwell's च्या  Outliers: The Story of Success, या पुस्तकात 10,000 तास यशासाठी हि संकल्पना मांडली आहे , या संकल्पनेवर बरीच चर्चा झाली आहे काहीना हि संकल्पना  उथळ  व निरर्थक वाटते तर काहीना हि संकल्पना प्रभावी व जीवन बदलण्यास सक्षम आहे असे वाटते  .

या संकल्पनेचा मुळ पाया हा आहे कि एखादे कौशल्य आत्मसात करण्यासाठी नियमित पूर्ण समर्पण देऊन 10,000 तास सराव किंवा अभ्यास केल्यास व्यक्ती त्य कौशल्यात पारंगत ,निष्णात होतो. वरवर पाहत 10 हजार तास हे खूप सहज सोप वाटत मात्र या साठी सातत्य आणि लक्ष न भटकू देता एकाग्रतेने सराव किंवा अभ्यास करणे अपेक्षित असते ,आणि प्रक्रिया दीर्घकाळ चालते कारण आपण दैनंदिन जीवनातील 24 तासापैकी  सरासरी 8 तास झोप, 6 तास शाळा किंवा  कॉलेज यासाठी  देतो , 2 तास जेवण वैगरे यासाठी  देतो उरतात  8 तास यातही काही आवश्यक कामे असतात, TV पाहणे,खेळणे ,अभ्यास करणे या सारख्या अनेक गोष्टींवर खर्च  करतो त्यामुळे दिवसाला सरासरी 8 ताससुद्धा उरत नाहीत  मात्र  या संकल्पनेत दिवसाला 8  तुम्ही ठरवलेले ध्येय पूर्ण करण्यासाठी किंवा तुमच स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी मेहनत घेतली पाहिजे, असे अपेक्षित आहे आणि बंधनकारक आहे ,कारण या पेक्षा कमी वेळ दिल्यास खूप दीर्घ कालावधी लागु शकतो . खालील चित्रात तुम्हाला 10 हजार तासाचे नियोजन मांडले आहे.

   वरील चित्रावर एक दृष्टीक्षेप टाकला तरी आपल्याला या प्रक्रियेचे गांभीर्य कळते ,तुम्ही महेंद्रसिंग धोनी चे एक वाक्य असले असेल त्यात तो म्हणतो कि ध्येय गाठण्यासाठी प्रकियेवर लक्ष दिले गेले पाहिजे 

   कारण आपण  कितीही पर्यंत  वेगाने धावलो किंवा लढलो किंवा अभ्यास केला पण  

आपण जिंकलो नाही किंवा निश्चित केलेले ध्येय पूर्ण झाले  नाही तर आपण केलेले सर्व प्रयत्न  व्यर्थ ठरतात , त्यामुळे ध्येय निश्चित  करताना  विचार पूर्वक करा,उगाचच कोणाच्या तरी प्रभावात येऊन ध्येय निश्चित करणे मूर्ख ठरतो ,ध्येय निश्चित करताना स्व: तची आवड ,अभिवृत्ती , दृष्टीकोन आणि आर्थिक सामाजिक परिस्थितीचा विचार निश्चित करावा. कारण दररोज 8 तास अभ्यास किंवा  सराव केला तरी 5.5 वर्ष लागतात  ,दहा हजार तास पूर्ण करण्यासाठी .

5.5 वर्ष हा खूप मोठा कालावधी आहे, तुम्ही खेळाडू असाल आणि तुम्हाला राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांमध्ये  सहभाग घ्यायचा आहे तर तुम्हाला खूप मेहनत घेणे आवश्यक आहे , अनेक खेळाडू हे प्रतिभाशाली असतात त्यांच्यात गुणवत्ता असते असे खेळाडू सहज नाव कमावतात मात्र काही खेळाडू असेही आहेत जे कठीण परिश्रम करतात आणि जग विख्यात होतात,प्रतीभ्शाली खेळाडूंना सुद्धा सर्वाची गरज असते.

            MPSC,UPSC आणि इतर सरकारी नोकऱ्या मिळविण्यासाठी प्रचंड स्पर्धा असते ,पोलीस भरतीचेच उदाहरण घ्या, १ जागेसाठी 4 हजार ते ५ हजार उमेदवार असतात. तुम्ही 12 वी उत्तीर्ण झाल्यावर ध्येय निश्चित केले आणि 10 हजार तास हि पद्धत वापरली तरी तुम्ही निश्चितच यश मिळवू शकतात वर्ग १ च्या पदासाठी निवड होऊ शकते जर ध्येय निश्चित करण्यात उशीर झाला तर हा कालावधी अजून वाढू शकतो . 10 हजार तास  अभ्यास तो हि एकाग्रतेने केल्यास यश निश्चित आहे, आणि यश 10 हजार तास पूर्ण होण्यापुर्वीसुद्धा मिळु शकते ,विशेषत स्पर्धा परीक्षा ची तयारी करणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी 10 हजार तास हि पद्धत उपयुक्त ठरू शकते कारण या व्दारे अतिशय कठीण मानल्या जाणार्या या परीक्षांमध्ये यश प्राप्ती निच्छितच होऊ शकते, काही विद्यार्थी जे अतिशय प्रगल्भ आणि अभ्यासू आहेत यांना या पद्धतीमुळे दैदिप्यमान यश मिळू शकते .

  फक्त नोकरीच नाही तर जीवनातील सर्वच महत्वाच्या घटकांसाठी हि पद्धत उपयुक्त आहे,व्यक्तिमत्व विकास घडविण्यासाठी , शरीर सौष्ठव (body building), वैचारिक प्रगल्भता वाढवण्यासाठी नियोजन करून अभ्यास पूर्ण मार्ग निवडून निश्चित ध्येय प्राप्त करता येऊ शकते.

 10 हजार तास चा मंत्र डोळ्यासमोर ठेवुन तुमचे ध्येय निश्चित करा आणि ते ध्येय कसे प्राप्त करायचे याचे नियोजन करा ,स्व:ताची क्षमता ओळख आणि असलेली क्षमता वाढवण्याच्या पर्यंत करा , यश तुमचेच आहे . सर्व धडपडणाऱ्या तरुणांना शुभेच्छा ,

लेखाबद्दल आपल्या प्रतिक्रिया कळवा, comment करा ,लेख आवडला तर तुमच्या मित्रांना आणि मैत्रिणींना पाठवा  , तुम्हाला हव्या असलेल्या विषयाचे नाव टाका त्या विषयवार लेख लिहिण्याचा प्रयत्न करेन  

ग्रामीण समुदायाची वैशिष्ट्ये ( characteristics of Rural Community / Society in marathi )

ग्रामीण समुदायाची वैशिष्ट्ये 

खरा भारत खेड्यात राहतो अस महात्मा गांधी यांनी म्हटले होते , ते आजही योग्य आहे कारण भारताची मोठी लोकसंख्या आजही खेड्यातच राहते. खेडे किंवा ग्रामीण भाग किंवा गाव म्हणजे 5000 पेक्षा कमी लोकसंख्या असलेली लोक वस्ती जिचा मुख्य आर्थिक स्त्रोत शेती आहे.

ग्रामीण समुदायाची  वैशिष्ट्ये पुढील प्रमाणे :

१. कमी लोकसंख्या :

 ग्रामीण भाग हा शहरापासून दूर असतो आणि ग्रामीण भागाची लोकसंख्या कमी असते ,वर नमूद केल्या प्रमाणे 5000 पेक्षा कमी लोकसंख्या असते अशी वस्ती म्हणजे ग्रामीण भाग ,परंतु सध्याच्या काळात ग्रामीण भागाची लोकसंख्या वाढत आहे अनेक गाव 5000 पेक्षा जास्त लोकसंख्या असलेले आहेत .महाराष्ट्रात अनेक गावांचे दोन भाग झालेले दिसतात ,पहिला भाग 'जुने  गाव  ' हे गाव मूळ  गाव असते सर्वप्रथम तेथेच  वस्ती झालेला असते  जुने गावात जुने वाडे ,मोठी घरे , कोठारे दिसुन येतात अशी बहुतांश गावे पाण्याच्या स्त्रोताजवळ वसलेली आठ्ळतात नदी, तलाव ,जुनी वहीर जी पूर्ण गावाला पाणी पुरवायची ,या विरुद्ध नवे गाव  हे गाव म्हणजे जुन्या गावाचे विस्तारित आणि आधुनिक रूप असते. नव्याने विकसित झालेले हे गाव जुन्या गावाच्या  परिघावरच असते अशी वस्ती मुख्य गावापासून जाणाऱ्या महामार्ग ,बस स्थानक किंवा इतर महत्वाच्या ठिकाणाजवळ वाढते .

या वस्तीत संयुक्त कुटुंबातून विभक्त झालेला ,गावात नोकरी निम्मित स्थायिक झालेले ,व्यापार करण्याच्या दृष्टीने आलेले लोक स्थायिक होतात .

२. शेती प्रधान :

   ग्रामीण भागाची ओळखच शेती आहे,कारण लोकसंख्या कमी असो किंवा जास्त जी वस्ती शेती वर अवलंबुन असते तिलाच ग्रामीण भाग असे संबोधतात, कारण ग्रामीण भागाची अनेक वैशिष्ट्ये हि शेती प्रधान समुदायातच आठळतात ,लोकसंख्या कमी असेल मात्र लोकवस्तीतील   बहुतांश  लोक कारखान्यात  काम करत असतील तर त्य समुदायास ग्रामीण समुदाय संबोधले जात नाही . उदा . एखाद्या कारखान्यात काम करणारे कामगार कारखान्याभोवती वस्ती निर्माण करतात ,या कारखान्यात काम करणारे लोकं ग्रामीण भागातले असले तरी या वस्तीला ग्रामीण समुदाय संबोधले जात नाही. ग्रामीण भागातील बहुतांश लोकसंख्या शेती करणारी असते किंवा शेतीवर अवलंबून असते 

३.संयुक्त कुटुंब :

संयुक्त  कुटुंब पद्धती  हे ग्रामीण  भागाचे वैशिष्ट्ये आहे,ग्रामीण  भागातील संयुक्त कुटुंब पद्धती या साठी पुरक होती कारण पूर्वी शेतीचे क्षेत्र मोठे असायचे त्यमुळे एकत्रित कुटुंबामुळे आवश्यक तेवढे मनुष्यबळ शेतीच्या कामासाठी उपलब्ध असायचे कारण आज पासून  चार-पाच दशक पूर्वी शेतीचा आकार मोठा होता आणि आधुनिक यंत्र सुद्धा नव्हते  .त्यामुळे  शेतीची कामे वेळखाऊ असायची या साठी  एकत्र कुटुंब पद्धती उपयुक्त ठरायची मात्र सध्या शेतीचे दरडोई क्षेत्र कमी होत आहे  व यांत्रिकीकरण वाढले आहे तसेच आर्थिक उत्पन्नाचे अनेक पर्याय उपलब्ध असल्याने संयुक्त  कुटुंबांचे प्रमाण कमी होताना दिसते .

४.निसर्ग सानिध्य :

   ग्रामीण भागाचे आपल्या डोळ्यासमोर येणारे चित्र म्हणजे नदी किनारी वसलेले गाव, छोट्या डोंगररांगा ,पशु पक्षी  असे असते.ग्रामीण भाग हा निसर्ग सानिध्यात असतो, शेती प्रधान जीवन शैली मुळे निसर्गावर अवलंबुन असणारा हा लोकसमूह आहे, निसर्गाच्या कृपा आणि अवकृपा या दोन्ही चा ग्रामीण भागावर परिणाम होतो उदा. एखाद्या गावात महापुर आल्यास शेतीचे नुकसान तर होतेच मात्र शेतीची सुपीक मृदा वाहून जाते याचा परिणाम पुढील अनेक वर्ष शेतकऱ्यांना भोगावा लागतो मात्र शहरात महापुर आला किंवा अतिवृष्टी झाली तर १-2 दिवसात जनजीवन विस्कळीत होते नंतर मात्र सुरळीत होते. ग्रामीण जीवनात आता बदल होत आहेत पूर्वी फक्त शेतीच नवे तर अनेक गरजेच्या वस्तु साठी निसर्गावरच अवलंबुन असत आता मात्र आधुनिकीकरण ग्रामीण भागात पोहचले आहे, त्याचा परिणाम ग्रामीण जीवन शैली वर होत आहे.

५. एकजिनसीपणा :

    एकजिनसीपणा म्हजे ग्रामीण भागाची जीवनशैली हि एकाच  प्रकरची आहेत ,यात विविधता नसते . शेतमजुर असो किंवा मोठा शेतकरी त्यांचा दिनक्रम सारखाच असतो, शहरांमध्ये  दिसुन येणारी बहुविध जीवन शैली इथे नसते, कुटुंब,शेती आणि गाव या .त्रिकोनातच त्यांचे जीवन असते.

६. सामाजिक स्तरीकरण :

        ग्रामीण समाज जीवनात सामाजिक स्तरीकरण मोठ्या प्रमाणात आठळते, भारतात हे स्तरीकरण प्रामुख्याने जाती व्यवस्थेच्या स्वरूपात आठळते, ग्रामीण भागात आजही जाती निहाय वस्ती दिसते ,सामाजिक मागासवर्गीय लोकांना आजही योग्य तो सन्मान मिळत नाही, मात्र शिक्षण आणि आधुनिकीकरन या मुळेहळू हळू सामाजिक स्तरीकरण आता लवचिक होत आहे, पूर्वी सारखी कर्मठता राहिली नाही, मात्र ती पूर्ण पणे नष्ट झाली आहे असेही नाही.

७.पायाभुत सुविधांचा अभाव :

   ग्रामीण भागात मुलभूत  पायाभुत सुविधांचा अभाव आढळून येतो, रस्ते,पिण्याचे पाणी, आरोग्य सुविधा ,शाळा इत्यादी  सुविधा नसतात, ग्रामीण भागात कच्चे रस्ते असतात,काही गावात जाण्यासाठी नदीवर पूल असणे आवश्यक आहे मात्र असे पूल नसतात .त्यामुळे पावसाळ्यात नदीला पूर आल्यावर गावाचा  दुसऱ्या गावाशी संपर्क तुटतो,२०१९ च्या आकडेवारी नुसार भारतातील ग्रामीण भागत आजही ८० टक्के लोकांना पण्याचे पाणी नळाव्दारे मिळत नाही तर त्यांना ते पाणी हातपंप,विहीर नदी किंवा सार्वजनिक पाण्याच्या स्त्रोतावरून आणावे लागते या सारखे अनेक प्रश्न आहेत,पायाभूत सुविधा ह्या ग्रामेण विकासासाठी आवश्यक आहेत